Το Σενγκάκουτζι και οι τάφοι των 47 Ρόνιν

Είναι μια συννεφιασμένη, αλλά όχι βροχερή, μέρα στο Τόκυο. Επικρατεί μια γενικευμένη βαρεμάρα. Τις προάλλες διάβαζα ένα άρθρο για τους 47 ρόνιν, ανακαλύπτοντας ότι οι τάφοι τους βρίσκονται στο Τόκυο και είναι επισκέψιμοι. Ποιοί είναι αυτοί οι 47 ρωτάτε; Είναι ο λόγος που ξέρετε τι θα πει χαρακίρι και σαμουράι, είναι το ιδανικό της τιμής του κώδικα του μπουσίντο (武士道 = ο δρόμος των σαμουράι). Ας επισκεφτούμε το ναό Σενγκάκουτζι, με το βουδιστικό νεκροταφείο στο οποίο είναι θαμμένοι οι 47 σαμουράι χωρίς αφέντη και ο πρώην αρχηγός τους.

Ο ναός Σενγκάκουτζι βρίσκεται στο δήμο Μινάτο, την περιοχή με όλες τις επιχειρήσεις και την οικονομική ζωή του Τόκυο. Αν και έχει δίπλα του ομώνυμο σταθμό, είναι αρκετά κοντά στον καινούριο σταθμό της γραμμής JR Yamanote, τον Takanawa Gateway, που δόθηκε προς χρήση τον Μάρτιο του 2020 ενόψει των Ολυμπιακών του Τόκυο. Το επίσημο όνομα του ναού είναι Soto sect Edo Sangakuji Temple Manmatsuyama Sengakuji Temple (曹洞宗 江戸三ヶ寺 萬松山 泉岳寺) και ανήκει στη βουδιστική σέκτα Σότο.

Εγώ πήγα λίγο ανάποδα, προσέγγισα το ναό από τη μεριά του σταθμού Σιροκάνε Τακανάβα. Βγαίνοντας από τον σταθμό, ανεβαίνω ατέλειωτες σκάλες και τελικά φτάνω σε ένα μεγαλοπρεπές δέντρο. Είναι ένα δέντρο οξιάς, ότι έχει απομείνει από την πρώην οικία των Χοσοκάβα. Ο φεουδάρχης λόρδος Χοσοκάβα κυβερνούσε το Κουμαμότο στο νότιο νησί Κιούσου. Στην αυλή του αυτοκτόνησαν τελετουργικά 17 σαμουράι του Άκο το 1703μ.Χ. Προσπερνώ μια τοποθεσία με ένα μακρυνάρι για όνομα στο χάρτη, το μέρος όπου ο “Oishi Yoshitaka and 16 others demonstrated unswerving loyalty”. Ο ίδιος άνθρωπος αναφέρεται ότι αυτοκτόνησε στο προαναφερθέν δέντρο, οπότε δε γνωρίζω με τι παραπάνω τρόπο έδειξε την αφοσίωση του. Θα μου πείτε τώρα, μα γιατί αυτοκτόνησαν, πώς έσωσαν την τιμή τους και τι στο καλό είναι το Άκο; Θα σας απαντήσω.

Το περιστατικό με το οποίο σχετίζεται ο ναός είναι γνωστό ως το “Περιστατικό του Άκο” ή η εκδίκηση Chushingura (忠臣蔵). Τα ιδεογράμματα περιγράφουν την ουσία της ιστορίας, καθώς μιλούν για την αφοσίωση των ακολούθων του λόρδου Άκο. Η ιστορία του Chushingura έγινε θεατρικό μνημείο της τιμής των 47 έκπτωτων σαμουράι ήδη από το 1748, λίγες δεκαετίες μετά το θάνατό τους. Ο τότε λόρδος του Άκο λοιπόν ήταν ο Ασάνο Ναγκανόρι (με τίτλο Τακούμι νο Κάμι) και τα κτήματά του βρίσκονταν στο κέντρο της Ιαπωνίας, κοντά στο σημερινό Κόμπε. Η επίσημη ιστορία έχει ως εξής: ο λόρδος Ασάνο ήταν υπεύθυνος για την υποδοχή των αυτοκρατορικών αντιπροσώπων που είχαν έρθει στο Έντο, το παλιό Τόκυο. Για ό,τι έκανε έπρεπε να λαμβάνει καθοδήγηση από τον Κίρα Γιοσινάκα, οι σχέσεις του με τον οποίο ήταν τεταμένες. Ως Κοζουκενόσουκε, ο Κίρα ήταν επίσημος διοικητικός υπάλληλος του Σογκουνάτου με ρόλο την επίβλεψη των φεουδαρχών. Ο Κίρα υποτίθεται ότι μισούσε τον Ασάνο και του φερόταν με τρόπο που δεν αρμόζει σε σαμουράι. Ο Ασάνο, πόσο να αντέξει, άνθρωπος και αυτός, μια μέρα πήρε το σπαθί κατάνα του και πήγε να τον σφάξει μέσα στο κάστρο του Έντο (το σημερινό αυτοκρατορικό παλάτι). Ήταν λίγο ατσούμπαλος όμως και του έκανε δυο γρατζουνιές χωρίς να τον σκοτώσει. Φυσικά, η απόπειρα δολοφονίας του Κίρα δε θα έμενε αναπάντητη, ειδικά εφόσον τόλμησε να τραβήξει όπλο μέσα στο κάστρο. Αν και υπήρχε νόμος που έλεγε ότι όσοι μπλέκουν σε καβγάδες πρέπει να λάβουν την ίδια ποινή, ο Κίρα μάλλον είχε μπάρμπα στην Κορώνη, οπότε δεν τιμωρήθηκε, ενώ ο Ασάνο διατάχτηκε να αυτοκτονήσει τελετουργικά με σεππούκου. Το σεππούκου είναι η σωστή ονομασία αυτού που είναι γνωστό στους περισσότερους ως χαρακίρι, δηλαδή αυτοκτονία με σπαθί στην κοιλιά. Για να γίνει σωστά για έναν ατιμασμένο λόρδο, έπρεπε το τελετουργικό να λάβει χώρα μέσα στην αυλή ενός άλλου λόρδου. Αν και με το σεππούκου μπορούσε ο λόρδος Ασάνο να ανακτήσει την τιμή του, όλη η περιουσία του κατασχέθηκε και η γενιά του έπαψε να έχει αξιώσεις για τίτλο. Οι ακόλουθοι του ατιμασμένου λόρδου Άκο δεν ήταν και πολύ χαρούμενοι με αυτή την εξέλιξη. Θεώρησαν ότι η απόφαση ήταν λανθασμένη και ζήτησαν να επιστραφεί ο τίτλος του λόρδου στα μέλη της οικογένειας Ασάνο, αλλά το αίτημά τους απορρίφθηκε. Καθότι δεν υπήρχε πια λόρδος να τους άγει, από σαμουράι εξέπεσαν σε ρόνιν, όμως δεν έμειναν με σταυρωμένα τα χέρια. Κατέστρωσαν ένα σχέδιο, σύμφωνα με το οποίο για σχεδόν δύο ολόκληρα χρόνια θα παρίσταναν τους μεθύστακες, αχρείους, παρατημένους από τη ζωή σαμουράι χωρίς αφέντη. Εγώ θα το έλεγα ευχάριστο διάλειμμα για πάρτυ, αλλά δεν είναι η ώρα για αντιπαραθέσεις με τους ιστορικούς. Περνούν τα 2 χρόνια και τελικά 47 πρώην σαμουράι του Άκο μαζεύονται στο Έντο για να εκδικηθούν την αδικία που έγινε στο λόρδο Ασάνο. Ο αρχηγός τους ήταν ο Οίσι Κουρανόσουκε Γιοσιτάκα, ο οποίος στις 14 Δεκεμβρίου 1702 τους οδήγησε στο σπίτι του Κίρα. Τον έπιασαν εξαπίνης και τον σκότωσαν, αποδίδοντας τη δίκαιη τιμή που του έπρεπε μετά το περιστατικό με τον πρώην αφέντη τους. Έπειτα, θέλησαν να ενημερώσουν το λόρδο Ασάνο για το ότι εκδικήθηκαν την τιμή του και περπάτησαν μέχρι τον τάφο του στο ναό Σενγκάκουτζι φέρνοντας μαζί τους το κεφάλι το Κίρα για να το αποθέσουν στον τάφο του. Αναγνωρίζοντας ότι είχαν διαπράξει έγκλημα, παραδόθηκαν στο σογκουνάτο. Ως τιμωρία, διατάχθηκαν σε αυτοκτονία με σεππούκου με ημερομηνία 4 Φλεβάρη 1703. Τελικά, ενταφιάστηκαν όλοι τους στο νεκροταφείο του Σενγκάκουτζι, δίπλα στον αγαπημένο τους λόρδο Ασάνο.

Συνεχίζω να προχωρώ και φτάνω σε έναν μικρό βουδιστικό ναό, το Χοάντζι (保安寺). Έχει ένα κηπάκι ζεν με λιμνούλα και πέτρινα φανάρια. Στρίβω στο πλάι, προσπερνώντας ένα πηγάδι, το ξέρατε ότι υπάρχουν πηγάδια σε τυχαία σημεία γύρω στο Τόκυο; Στρίβω σε κάτι κλειστοφοβικά στενά στο πλάι ενός σχολείου, περνώντας δίπλα από ένα μικρό νεκροταφείο. Δεν είναι αυτό που ψάχνω. Γενικά μιλώντας, υπάρχει μια παροιμία ότι “οι Ιάπωνες γεννιούνται Σιντοϊστές, παντρεύονται Χριστιανοί και πεθαίνουν Βουδιστές”, με αφορμή τη θρησκεία που επηρεάζει περισσότερο τις κοινωνικές τελετές σε κάθε ηλικία. Τα νεκροταφεία λοιπόν, κατά κύριο λόγο βρίσκονται σε βουδιστικούς ναούς και οι κηδείες γίνονται σύμφωνα με τις αρχές του βουδισμού.

Μετά τα στενάκια, φτάνω επιτέλους στην κυρίως πύλη του Σενγκάκουτζι. Πίσω στο αρχικό θέμα, δεν ξέρουμε καν τι συνέβη και πλακώθηκαν ο Κίρα με τον Ασάνο. Ίσως ο Κίρα να ήταν ένας ακόμα διεφθαρμένος γραφειοκράτης ή ίσως ο Ασάνο να ήταν μυγιάγγιχτος. Κάπως κατέληξαν με τον Κίρα να αποκαλεί τον Ασάνο βλαχαδερό, και τα υπόλοιπα είναι ιστορία.

Δίπλα στην ξύλινη πύλη υπάρχει ένα άγαλμα του αρχηγού των ακολούθων, του Οίσι. Επειδή η ασφάλεια του Κίρα ήταν μεγάλη, καθώς περίμενε τους ακολούθους του Ασάνο να εκφράσουν με κάποιο τρόπο τη δυσαρέσκειά τους, ο Οίσι αποφάσισε να πάρει την εκδίκησή του κρύα. Προτίμησε να κρυφτεί παριστάνοντας τον αλήτη μέθυσο, σε σημείο που ο κόσμος τον κορόιδευε και τον κλωτσούσε στο δρόμο, προκειμένου να μην τραβήξει την προσοχή του Κίρα. Οι υπόλοιποι ρόνιν έκαναν το ίδιο, μάλιστα λέγεται ότι ένας από αυτούς παντρεύτηκε την κόρη του μάστορα του σπιτιού του Κίρα, ώστε να αποκτήσει τα σχέδια του σπιτιού για να οργανώσουν την επίθεσή τους άρτια.

Αν και έμοιαζαν με αλήτες, δε φέρθηκαν σαν αλήτες το βράδυ που επιτέθηκαν στο σπίτι του Κίρα. Ναι μεν σκότωσαν αρκετούς από τους ενοίκους, αλλά ενημέρωσαν τους γείτονες ότι έχουν έρθει για εκδίκηση και δε θα πειράξουν κανέναν άλλον. Ψάχνοντας το σπίτι τελικά βρήκαν τον Κίρα κρυμμένο σε μια αποθήκη και του ζήτησαν ευγενικά να αυτοκτονήσει με τον ίδιο τρόπο που έκανε ο Ασάνο, με το ίδιο μαχαίρι. Ο Κίρα φαίνεται ήταν θρασύδειλος, οπότε τελικά τον σκότωσαν και τον αποκεφάλισαν όπως είπα ήδη. Τελικά, πήραν το κομμένο κεφάλι, που να τον κουβαλάνε ολόκληρο, και το έπλυναν σε ένα πηγάδι στο Σενγκάκουτζι, το οποίο ονομάζεται κυριολεκτικά σήμερα ως ‘Κούμπι αράι ίντο’ (首洗い井戸).

Μετά, μπήκαν στο νεκροταφείο και άφησαν το κεφάλι του Κίρα επάνω στον τάφο του Ασάνο. Το σήμα με τα 4 φύλλα που φαίνεται είναι το έμβλημα του οίκου των Ασάνο και ο τάφος του υπάρχει ανέπαφος μέχρι σήμερα. Δίπλα ακριβώς βρίσκεται ο τάφος της συζύγου του, Ακούρι ή Γιοζέι-ιν, η οποία υποστήριξε τους ρόνιν στο σχέδιο τους, δίνοντάς τους φυλαχτά.

Όταν μπήκα στο νεκροταφείο, ένας μοναχός με σταμάτησε με εμφανές άγχος. Όταν αντιλήφθηκε ότι μιλώ Ιαπωνικά ανακουφίστηκε, είχε ανησυχήσει πώς θα μου εξηγήσει επειδή δε μιλά αγγλικά. Ενώ γενικά συχνά δεν υπάρχει ούτε καν φράχτης στα νεκροταφεία, στο συγκεκριμένο πρέπει να αφήσεις 300γιεν και να παραλάβεις αρωματικά στικ (σένκο). Έπειτα, να περάσεις από κάθε ένα τάφο, του λόρδου Ασάνο, της συζύγου και των 47 ρόνιν και να αφήσεις 2-3 αρωματικά μπροστά από τον καθένα σε ένδειξη σεβασμού στη μνήμη τους και την αφοσίωσή τους.

Ο μοναχός μου εξήγησε περιληπτικά την ιστορία, δίνοντας έμφαση στο ρόλο που έπαιξαν οι τότε ιερείς στα γεγονότα. Οι ιερείς δέχτηκαν τους ρόνιν όταν έφεραν το κεφάλι του Κίρα, τους έδωσαν σάκε και φρόντισαν τα διαδικαστικά ώστε να ταφούν δίπλα στο λόρδο Ασάνο. Μετά, οι ιερείς επικοινώνησαν με τους συγγενείς του Κίρα και τους επέστρεψαν το κεφάλι του, γεγονός για το οποίο υπάρχει έγγραφη απόδειξη στα αρχεία του ναού. Κανονικά, οι ρόνιν θα έπρεπε να είχαν αποκεφαλιστεί για το έγκλημά τους, αλλά η αφοσίωσή τους εντυπωσίασε τους δικαστές και αποφασίστηκε ότι μπορούν να έχουν έντιμο θάνατο με τελετουργικό σεππούκου. Η επίβλεψη του θανάτου τους δόθηκε σε 4 άλλους λόρδους, τους Χοσοκάβα, Ματσουντάιρα, Μόρι και Μιζούνο, γι αυτό και οι τάφοι είναι χωρισμένοι σε 4 τμήματα. Δύο τάφοι είναι κενοτάφια, ένα του Καγιάνο Σανπέι που αυτοκτόνησε πριν την επίθεση στο σπίτι του Κίρα και ένα του Τερασάκα Κιτσίεμον που έφυγε νωρίτερα για να μεταφέρει τα νέα της επιτυχημένης εκδίκησης στο Άκο. Ο τάφος με το ξύλινο σκέπασμα στη γωνία είναι αυτός του αρχηγού, του Οίσι Γιοσιτάκα, ενώ στη διπλανή γωνία βρίσκεται ο τάφος του μικρότερου συμμετέχοντος, του Οίσι Τσικάρα που ήταν μόλις 15 χρονών. Ο μοναχός μου είπε να παρατηρήσω πόσο μικροί και στενοί είναι οι τάφοι. Απ’ ότι κατάλαβα είναι γιατί τους έθαψαν σε εμβρυακή στάση, με το κεφάλι που απόμεινε μετά το σεππουκου αγκαλιά στα χέρια τους.

Γύρω στο ναό υπάρχουν διάφορα ιστορικά αξιοθέατα, μεταξύ των οποίων και ένας βράχος από την οικία του Ταμούρα Ουκιοντάγιου, που βάφτηκε με το αίμα του Ασάνο όταν έκανε σεππούκου. Υπάρχουν τρία διαφορετικά δέντρα δαμασκηνιάς ούμε, με ονόματα που αρμόζουν στην ιστορία, η Τσιζόμε-νο-ούμε, η οποία επίσης φέρει το αίμα του λόρδου Ασάνο, η Τσικάρα-νο-ούμε, η οποία μεταφυτεύτηκε από τον κήπο όπου πέθανε ο Οίσι Τσικάρα και η Γιότσι-νο-ούμε, προς τιμής της λαίδης Ασάνο. Τέλος, υπάρχει ένα μικρό μουσείο για το Άκο Γκίσι, δηλαδή τους αξιότιμους σαμουράι του Άκο.

Αυτή ήταν η ιστορία του λόρδου Άκο και της εκδίκησης των ακολούθων του. Τα θέματα περί δικαιοσύνης, επιμονής, τιμής και αφοσίωσης δημιουργούν έντονα συναισθήματα στον Ιαπωνικό λαό. Πάρα πολλά έργα τέχνης έχουν αφηγηθεί την ιστορία, ενώ έφτασε μέχρι το Χόλιγουντ ως ταινία με πρωταγωνιστή των Κιάνου Ρίβς. Κάποιοι κατακρίνουν τη στάση τους, επειδή προτίμησαν την επιτυχία του σχεδίου της δολοφονίας του Κίρα παρά την τιμή της έστω ανώφελης αντίδρασης της τιμής του λόρδου τους επιτόπου, μηχανορραφίες που δεν αρμόζουν σε σαμουράι. Τελικά, η στάση τους πέρασε στο συλλογικό θυμικό ως έντιμη, οπότε δεν ξέρω πόση σημασία έχουν οι κριτικές. Ακόμα και σήμερα, κάθε χρόνο στις 14 Δεκέμβρη, ο ναός γιορτάζει την εκδίκηση των σαμουράι του Άκο με ένα φεστιβάλ. Φεύγοντας πήρα ένα καινούριο βιβλίο για σφραγίδες Γκοσουίν, που απεικονίζει τους 47 ρόνιν, το έμβλημα των Ασάνο και το ιδεόγραμμα της λέξης ‘δικαιοσύνη’ με μεγάλα γράμματα. Παρά την επιβλητική ατμόσφαιρα του ναού και τη μακάβρια ιστορία, ήταν μια καλή ημέρα τελικά.