Τα κάστρα

Όταν σκέφτεσαι τη λέξη “κάστρο”, τι φαντάζεσαι; Εγώ σκέφτομαι αυτόματα μεσαιωνικά παλιά κάστρα της κεντρικής Ευρώπης, με ογκώδεις πόρτες και τάφρους γύρω-γύρω, ικανά να χωρέσουν ένα χωριό μέσα τους. Όταν λοιπόν πήγα πρώτη φορά σε ιαπωνικό κάστρο, σε αυτό της Ονταβάρα, η πρώτη μου αντίδραση ήταν “αυτό είναι μια μεζονέτα, τι το διαφημίζουν για κάστρο”.

Τα κάστρα στην Ιαπωνία ήταν βασικά τα σπίτια των φεουδαρχών αριστοκρατών. Φυσικά, χτίζονταν σε καίριες θέσεις, πάνω σε λόφους και υψώματα, ώστε να έχουν εποπτεία της επικράτειας και οχυρωματικούς σχηματισμούς για άμυνα. Η βάση είναι συνήθως ένα τετράγωνο από μεγάλες πέτρες, στην κορυφή του οποίου χτίζεται το κάστρο. Επειδή το κύριο υλικό κατασκευής ήταν το ξύλο, ήταν πολύ εύκολο να το κάστρο να καεί, ξανά και ξανά. Γι’αυτό, τα περισσότερα κάστρα που βλέπει κανείς σήμερα στην Ιαπωνία είναι ανακατασκευές του πραγματικού, αλλά όχι το πραγματικό. Αυτό ισχύει και για το κάστρο της Ονταβάρα, που μέσα στα χρόνια περνούσε από τη μια φατρία στην άλλη, με πολιορκίες και πολέμους. Από κέντρο ελέγχου του κόλπου και της εισόδου στο Τόκυο των Hojo, έπεσε στα χέρια του Toyotomi Hideyoshi, ο οποίος το έδωσε σαν λάφυρο στον Tokugawa Ieyasu. Συνέχισε να αλλάζει χέρια σε μικρότερους ακολούθους, παραμένοντας πάντα στους Tokugawa, κάτι που φαίνεται από διακοσμητικά και ακροκέραμα με το χαρακτηριστικό θυρεό (kamon 家紋) με τα 3 φύλλα.

Τελικά, το κάστρο μισο-καταστράφηκε από σεισμούς, μέχρι που κατεδαφίστηκε ολοκληρωτικά το 1870, μετά από εντολή της κυβέρνησης κατά τη διάρκεια της μεταρρύθμισης Μέιτζι. Ο στόχος της μεταρρύθμισης ήταν να εξαφανιστούν οι δομές της φεουδαρχίας μαζί με τα αρχηγεία των σαμουράι και να εγκατασταθεί δυτικού τύπου κοινοβουλευτικό κράτος. Τελικά, κάπου στο 1960 έχτισαν το κεντρικό κτήριο, το tenshu, με παραδοσιακότατο ενισχυμένο σκυρόδεμα. Έχει 3 επίπεδα και η κορυφή του είναι ένα παρατηρητήριο 360 μοιρών, με θέα στα βουνά του Χακόνε και την είσοδο του κόλπου του Τόκυο. Πλέον λειτουργεί ως μουσείο, σε συνδυασμό με ένα διπλανό μουσείο για τους σαμουράι. Με την εκπληκτική τιμή προσφοράς 2 ευρώ, μπορεί κανείς να ντυθεί σαμουράι ή πριγκίπισσα του ρυζιού και να βγάλει φωτογραφίες μπροστά από το κάστρο. Θα μου πεις, “μα γιατί σαμουράι”; Οι σαμουράι ήταν οι βασικοί στρατιωτικοί ηγέτες και ακόλουθοι των φεουδαρχών, οπότε έμεναν στη γειτονιά του κάστρου. Για παράδειγμα, στην Καναζάβα υπάρχει ακόμα το κάστρο, με τη γειτονιά των σαμουράι δίπλα του και τη γειτονιά της διασκέδασης από την άλλη μεριά. Έτσι οι πόλεις επεκτείνονταν σιγά σιγά προς τα έξω.

Τα κάστρα συνήθως είναι σαν Μπαμπούσκα με τη μια οχύρωση μέσα στην άλλη. Έτσι η καρδιά είναι το honmaru (本丸 κυρίως κύκλος), όπου maru σημαίνει κύκλος. Τα μεγάλα κάστρα έχουν επίσης ninomaru (二の丸 2ος κύκλος), όπου βρίσκεται το καθημερινό παλάτι, και sannomaru (三の丸 3ος κύκλος). Οι πύργοι-παρατηρητήρια στις γωνίες λέγονται yagura (櫓). Το κάστρο σαν σύνολο ονομάζεται shiro (城) ή -jo, όπως για παράδειγμα το κάστρο του Ματσουμότο, το Ματσουμότο-τζο.

Αυτό το κάστρο βρίσκεται στην πεδιάδα του Ναγκάνο, περιτριγυρισμένο από οροσειρές και ήταν η έδρα του ομώνυμου φέουδου του Ματσουμότο. Χτίστηκε στα τέλη του 16ου αιώνα και έγινε μπαλάκι ανάμεσα στους πολέμαρχους, από τους Τακέντα στον Όντα Νομπουνάγκα, μετά στους Ουεσούγκι και τους Ογκασαβάρα, καταλήγοντας υπό τον έλεγχο των Τοκουγκάβα και Ματσουντάιρα. Είναι ένα από τα μόλις 12 σωζόμενα κάστρα στην Ιαπωνία, από τα λίγα που δεν έχουν ξαναχτιστεί από το μηδέν με αμφιβόλου ιστορικής ακρίβειας σχέδια. Ξεχωρίζει από το μαύρο χρώμα του tenshu, σε αντίθεση με τα άλλα κάστρα που είναι λευκά. Το μαύρο σαν καλιακούδα χρώμα του του χάρισε το παρατσούκλι karasu-jo, δηλαδή κάστρο κοράκι. Γύρω από το tenshu βρίσκεται μια μεγάλη τάφρος, ότι πρέπει για να εμποδίσει τους επιτιθέμενους.

Αν και διατάχτηκε η κατεδάφισή του την εποχή Μέιτζι, οι κάτοικοι διαμαρτυρήθηκαν με αποτέλεσμα να διατηρηθεί τουλάχιστον το tenshu και να γίνει για λίγο καιρό γραφείο της νομαρχίας. Τελικά, συντηρήθηκε επισήμως γύρω στο 1950, όταν γενικά υπήρχε ΠΑΣΟΚ και χτίζονταν τα πάντα. Είναι σαφώς πιο εντυπωσιακό από το κάστρο της Ονταβάρα, κυρίως γιατί είναι ψηλότερο και φαίνεται η μεγάλη ποσότητα ξύλου που έχει χρησιμοποιηθεί για την κατασκευή του. Δίπλα βρίσκεται ένα μουσείο, το οποίο όμως ήταν κλειστό όταν βρέθηκα εκεί. Πάντως, στην είσοδο του μουσείου υπάρχουν φαναράκια με θυρεούς σημαντικών φατριών που έπαιξαν ρόλο στην ιστορία του κάστρου, μεταξύ των οποίων τα kamon των Matsudaira, Hotta, Mizuno, Ishikawa, Ogasawara, Toda-Matsudaira (ημικυκλικά από αριστερά προς δεξιά).

Τα κάστρα είναι κάπως σαν τους ναούς, αν δεις ένα-δύο, όλα τα υπόλοιπα φαντάζουν ίδια. Ωστόσο, θα ήθελα να επισκεφτώ τουλάχιστον το πιο διάσημο, το κάστρο του Χιμέτζι και τα ψηλότερα, δηλαδή της Οσάκα και της Ναγκόγια. Αυτό που κατά τη γνώμη μου αξίζει περισσότερο, είναι η ιστορία των αναταραχών στην περίοδο Σενγκόκου, όταν άλλαξαν οι ισορροπίες δύναμης παντού στη χώρα, κάτι που είναι συνδεδεμένο άρρηκτα με τα κάστρα και τις τοποθεσίες τους.

Για το τέλος, θα αφήσω μια συμβουλή. Στο δρόμο της επιστροφής από το Ματσουμότο στο Τόκυο, μην ξεχάσετε να απολαύσετε τη θέα προς τα βουνά, το Κιταντάκε στις νότιες Άλπεις και το Φούτζι μακρύτερα. Επίσης, να σταματήσετε για μήλα σε όποιο χύμα πάγκο βρείτε, εγγυώμαι για την ντόπια ποιότητα.