Το ήσυχο χανάμι του 2021

Η αρχή της άνοιξης συμπίπτει με την περίοδο του χανάμι στην Ιαπωνία. Παρόλο που συχνά μεταφράζεται ως ‘θέαση των ανθισμένων κερασιών’, η λέξη 花見 (=χανάμι) σημαίνει κυριολεκτικά το “να βλέπεις (見) τα λουλούδια (花)”. Ωστόσο, πλέον ο όρος αναφέρεται σχεδόν αποκλειστικά στα άνθη της ιαπωνικής κερασιάς, σάκουρα. Τα πρώτα δέντρα που ανθίζουν, σαν μια συμφωνία χρωμάτων, είναι οι δαμασκηνιές και οι ροδακινιές, «ούμε» (梅) και «μόμο» (桃), αντίστοιχα. Κατά την περίοδο Χεϊάν, οι δαμασκηνιές τράβηξαν την προσοχή βασιλέων και κηπουρών, αλλά αργότερα στην εποχή του Έντο, τα εφήμερα άνθη της κερασιάς, τα «σάκουρα» (桜), άρεσαν περισσότερο στους σαμουράι. Αν έπρεπε να διαλέξω ανάμεσα στα δύο, θα διάλεγα τις δαμασκηνιές/ροδακινιές (ανήκουν στην ίδια οικογένεια), με ένα μεγάλο ΑΛΛΑ. Ένα μοναχικό Χαναμόμο (ανθισμένη ροδακινιά) τραβά αμέσως το μάτι με το έντονο φούξια χρώμα του, αλλά σε καμία περίπτωση δεν μπορεί να ανταγωνιστεί το απόλυτο ροζ του ορίζοντα σε ένα αλσύλλιο με κερασιές. Οι κερασιές μένουν ανθισμένες λιγότερο, τα χρώματα είναι πιο ήρεμα, με αποτέλεσμα να αναγκάζεσαι να αναλογιστείς τη βραχύτητα της ζωής και το νόημα του θανάτου.

Σαν θεατρικό έργο, η περίοδος του χανάμι έχει αρχή, κορύφωση και επίλογο. Κάποια στιγμή στην αρχή της άνοιξης, ένα δυο δέντρα ανθίζουν ησύχως, ενώ τα κλαδιά των περισσότερων δέντρων παραμένουν γυμνά. Σε κάποιο σημείο, τα δέντρα ξυπνούν ταυτόχρονα και αρχίζουν να ανθίζουν όλα μαζί, φτιάχνοντας μια βαριά κουρτίνα από άνθη. Όταν ξεκινούν οι πρώτες ανοιξιάτικες μπόρες, η βροχή και ο αέρας ρίχνουν βίαια τα πέταλα σε δρόμους και ποτάμια, τα οποία καλύπτουν σαν ροζ χαλί. Τα πέταλα που κυλούν στο ποτάμι αποκαλούνται ποιητικά «χάνα ικάντα» (花筏), επειδή μοιάζουν με σχεδίες φτιαγμένες από λουλούδια.

Τα άνθη κερασιάς είναι ένα συχνό θέαμα κατά τις τελετές αποφοίτησης, μιας και η σχολική χρονιά στην Ιαπωνία τελειώνει τέλη Μαρτίου και η νέα χρονιά ξεκινά αρχές Απρίλη. Κάποια πανεπιστήμια φροντίζουν να έχουν άλση με κερασιές, ώστε να ομορφύνουν τις φωτογραφίσεις αποφοίτησης. Άλλωστε τα άνθη ταιριάζουν πολύ με τα παραδοσιακά κιμονό και χακάμα που φορούν οι απόφοιτη λόγω της ημέρας. Η ανθοφορία των κερασιών διαρκεί περίπου 2 βδομάδες, οπότε η εθνική μετεωρολογική υπηρεσία της Ιαπωνίας ετοιμάζει κάθε χρόνο ένα χάρτη με την αναμενόμενη κορύφωση των ανθέων για κάθε περιοχή της χώρας. Στην τροπική Οκινάβα τα δέντρα ανθίζουν νωρίς μέσα στο Φλεβάρη, ενώ στη βόρεια Ακίτα μπορεί να χρειαστεί να φτάσει ο Μάιος για να ανθίσουν. Για κάποιο λόγο, η φύση αποφάσισε ότι μέσα Μαρτίου 2021 ήταν μια καλή στιγμή να ανθίσουν τα δέντρα στο Τόκυο, αγνοώντας ότι οι περισσότερες κοινωνικές εκδηλώσεις θεωρούν δεδομένο ότι το χανάμι είναι τον Απρίλη. Εξήγησα τις διαφορές μεταξύ των ανθών ούμε και σάκουρα σε προηγούμενο post, αλλά ένα πράγμα που πρέπει να θυμάστε είναι ότι το χανάμι των σάκουρα είναι βασικά συνώνυμο των πάρτυ με αλκοόλ κάτω από τα δέντρα (παρόλο που κάποιοι τύποι δε διαθέτουν αρκετή ψυχραιμία και αρχίζουν να πίνουν απ’όταν ανθίζουν τα ούμε). Η λαϊκή σοφία λέει «χάνα γιόρι, ντάγκο» (花より団子), που σημαίνει ότι τα γλυκά, φαγητά και ποτά του χανάμι πάρτυ είναι πιο σημαντικά από τα ίδια τα λουλούδια. Φέτος, όπως και πέρσι, τα χανάμι πάρτυ αποθαρρύνονταν, καθώς το Τόκυο διένυε τη δεύτερη κατάσταση εκτάκτου ανάγκης λόγω της πανδημίας.

Επειδή τα δέντρα αποτελούν ετήσια υπενθύμιση της σύντομης ζωής μας, φυτεύονται παντού, ειδικά κοντά σε ναούς και ποτάμια. Τα περισσότερα δέντρα είναι ποικιλίας Σομέι Γιοσίνο, ένα υβρίδιο της κοινής κερασιάς με έντονη ανθοφορία. Εύλογα, κάποιος θα υπέθετε ότι με τόσα δέντρα, υπάρχει αφθονία κερασιών στην Ιαπωνία. Το αντίθετο, οι ποικιλίες με εντυπωσιακή ποικιλία σπάνια παράγουν καρπούς. Όλη η προσπάθεια του φυτού αφιερώνεται στο να σχηματίσει όμορφα άνθη, με αποτέλεσμα να μην απομένει αρκετή ενέργεια για να παράξει καρπό. Παρόλο, λοιπόν, που οι κερασιές αυτές είναι άχρηστες ως δέντρα, είναι τόσο όμορφες που υπάρχει ιδιαίτερη φροντίδα ώστε να τις φυτέψουν παντού, προκειμένου να απολαύσει κανείς την κορύφωση της ανθοφορίας για μια βδομάδα το χρόνο. Επιπλέον, υπάρχουν άλλα υβρίδια που επιμηκύνουν την περίοδο του χανάμι, όπως τα Καβάζου-ζάκουρα (河津桜) της χερσονήσου του Ίζου που ανθίζουν νωρίς. Μια άλλη ποικιλία είναι τα Γκενπέι (源平), τα οποία έχουν λευκά και έντονα ροζ πέταλα να ανταγωνίζονται πάνω στο ίδιο άνθος, θυμίζοντας των πόλεμο του 12ου αιώνα ανάμεσα στη φατρία των Γκέντζι (源氏, εναλλακτικά Μιναμότο) και τη φατρία των Χέικε (平家, εναλλακτικά Τάιρα). Πιθανόν να έχετε ακούσει την ιστορία της θρυλικής μάχης της Νταν-νο-Ούρα, ή την ιστορία του τυφλού μουσικού που έπαιζε το όργανο μπίβα, όπως περιγράφηκε από τον Λευκάδιο Χέρν στο βιβλίο του Κβάιντάν. Το πιο ογκώδες Γιάε-ζάκουρα (八重桜) έχει διπλή και τριπλή σειρά από πέταλα, με το άνθος να μοιάζει περισσότερο με τριαντάφυλλο. Η περιοχή γύρω από το όρος Φούτζι είναι γνωστή για τους κοντούς φούξια θάμνους με Σίμπα-ζάκουρα (芝桜) και οι αγριοκερασίες Μάμε-ζάκουρα (豆桜). Κάποια δέντρα έχουν κλαδιά που γέρνουν προς το έδαφος, θυμίζοντας κλαίουσα ιτιά, και αποκαλούνται Σιντάρε-ζάκουρα (しだれ桜).

Προκειμένου να ενισχυθεί το χρώμα των δέντρων στον ορίζοντα, φυτεύονται πολλά στη σειρά δίπλα από ποτάμια ή γύρω από λίμνες. Η συνήθεια να φυτεύονται κερασιές ξεκίνησε νωρίς, την περίοδο του σογκουνάτου των Τοκουγκάβα, και συνεχίζεται μέχρι τώρα. Πολλές φορές τα δέντρα είναι αριθμημένα με ετικέτες στον κορμό και επιθεωρούνται τακτικά για την κατάσταση της υγείας τους. Όπως είπα προηγουμένως, δεν παράγουν φρούτα, αλλά τα πέταλα χρησιμοποιούνται σε τσάι μάτσα λάττε και τα φύλλα γίνονται αλμυρή πίκλα που χρησιμοποιείται για να τυλίγουν γλυκά κεκάκια μότσι.

Υπάρχουν κάποιες τοποθεσίες που πρέπει οπωσδήποτε να επισκεφτεί κανείς για χανάμι στο Τόκυο. Αυτά είναι το Τσιντόρι-γκα-Φούτσι δίπλα από το αυτοκρατορικό παλάτι, ο αυτοκρατορικός κήπος Σιντζούκου Γκιόεν και οι όχθες του ποταμού Μέγκουρο. Όλα αυτά τα μέρη γεμίζουν ασφυκτικά με κόσμο υπό κανονικές συνθήκες και είναι δύσκολο να περπατήσει κανείς με το δικό του ρυθμό ανάμεσα στα πλήθη. Τα τελευταία χρόνια, έμαθα να μένω μακριά από τον πολύ κόσμο και ψάχνω για κρυφές τοποθεσίες, που τις γνωρίζουν μόνο οι ντόπιοι. Τελικά, το μικρό κανάλι δίπλα στο νέο μου σπίτι είναι γεμάτο δέντρα σάκουρα κατά μήκος της ροής του, για πάνω από 2 χιλιόμετρα. Οι όχθες είναι πεζοδρομημένες και εξαιρετικές για ένα γρήγορο περπάτημα κάτω από τα ανθισμένα δέντρα. Επίσης, σε κάποια σημεία υπάρχουν ποικιλίες που ανθίζουν σε διαφορετικές στιγμές, με αποτέλεσμα η περίοδος του χανάμι να διαρκεί περισσότερο. Ανά διαστήματα υπάρχουν πέτρινα τραπέζια και παγκάκια, τα οποία οι γείτονες χρησιμοποιούν στο έπακρο για πικνίκ κάτω απ τα δέντρα.

Το ένα μέρος που επισκέπτομαι κάθε χρόνο είναι το Μέγκουρο, κυρίως γιατί εκεί πήγα πρώτη φορά για χανάμι. Στις καλές εποχές, εταιρίες και σύλλογοι δωρίζουν ροζ φαναράκια που κρέμονται ανάμεσα στα κλαδιά των ανθισμένων δέντρων. Η αντίθεση ανάμεσα στο έντονο φούξια που έχουν τα φαναράκια και το χλωμό ροζ των λουλουδιών, τα κάνει να φαίνονται ακόμα πιο ροζ. Υπαίθριοι πάγκοι με φαγητό δρόμου καταλαμβάνουν κάθε γωνία και το ποτό της ημέρας είναι σαμπάνια σε πλαστικό ποτήρι με μία ολόκληρη φράουλα μέσα. Φέτος έλειπαν τα φαναράκια και οι καντίνες, αλλά με κάποιο μαγικό τρόπο υπήρχαν άνθρωποι που έβγαζαν σέλφι με ποτήρια σαμπάνιας με φράουλα.

Περισσότερο απ’ τα ποτάμια, νομίζω ότι προτιμώ τα πάρκα κατά τη διάρκεια του χανάμι. Υπάρχουν αρκετά δέντρα για προλάβεις κατάλληλο σημείο για πικνίκ και αρκετός χώρος να διασκεδάσεις τριγύρω. Τελευταία, το αγαπημένο μου πάρκο είναι το τεράστιο πάρκο Κινούτα στο δήμο της Σεταγκάγια. Φέτος ήταν αρκετά πιο άδειο απ’ ότι συνήθως, αν και πήγα μετά την κορύφωση της ανθοφορίας. Συνήθως δεν μπορείς να δεις το γρασίδι γιατί τα πάντα είναι καλυμμένα από τραπεζομάντηλα για πικνίκ. Ωστόσο, ήταν όμορφο για λίγη χαλάρωση σε μια φωτεινή μέρα, με φόντο τις κερασιές και τις ροδακινιές.

Κάπως έτσι, φτάσαμε στο τέλος της σημερινής περιγραφής για το πασίγνωστο χανάμι. Επειδή δεν μπορούσα να διαλέξω, από κάτω προσέθεσα κάποιες ακόμα φωτογραφίες των ανθισμένων δέντρων. Μετά από τα σάκουρα έβαλα κάποιες φωτογραφίες από άλλα λουλούδια που άνθισαν πρόσφατα, μιας και το χάνα- του χανάμι θεωρητικά συμπεριλαμβάνει κάθε είδους άνθος και όλα τους είναι άξια θέασης. Από εδώ και πέρα, περιμένουμε να ανθίσουν οι γλυτσίνες (φούτζι 藤, γράφεται με διαφορετικό ιδεόγραμμα απ’ αυτό του βουνού), οι αζαλέες (τσουτσούτζι 榴) και οι ορτανσίες (ατζισάι 紫陽花). Δημοφιλή μέρη για αυτά τα άνθη είναι το ιερό Καμεΐντο Τέντζι στο Οσιάγκε, ένα πάρκο στην πόλη Μαεμπάσι στην επαρχία Γκούνμα και ο ναός Ικεγκάμι Χονμόντζι στην Ότα, αντίστοιχα.

Αρκετά με τα σάκουρα, να κάποια άλλα λουλούδια που άνθισαν πρόσφατα.

Τα λέμε στο επόμενο post!