Το λιμάνι της Ουράγκα και η κλειστή χώρα

Έχετε αναρωτηθεί ποτέ αν το ερμητικό κλείσιμο της Ιαπωνίας στα χρόνια του κορονοϊού έχει ιστορικό προηγούμενο; Γνωρίζατε ότι ήταν η μόνη χώρα που είχε κλείσει τα σύνορά τους για αιώνες σε σχεδόν κάθε διεθνή ανταλλαγή, αδιαφορώντας για τα οφέλη του εμπορίου και τις νέες τεχνολογίες, προκειμένου να διατηρήσει το εσωτερικό status quo;

Η Ιαπωνία άλλαξε όταν ανέλαβε σογκούν ο πρώτος της δυναστείας των Τοκουγκάβα (徳川), ο Τοκουγκάβα Ιεγιάσου. Κατάφερε να ενοποιήσει τη χώρα με τους κατά τόπους φεουδάρχες λόρδους υπό την εξουσία του. Το κάστρο του στο Έντο (江戸), το παλιό όνομα του σημερινού Τόκιο, πήρε τη θέση του Κιότο ως κέντρο λήψης πολιτικών αποφάσεων. Άρχισε να βάζει τη χώρα σε τάξη, μιας και ήταν ξέφραγο αμπέλι μετά από χρόνια πολέμων. Μία τύποις κυβέρνηση, το Μπάκουφου (幕府) ανέλαβε τις διάφορες εκτελεστικές εξουσίες. Ταυτόχρονα, εκείνη η περίοδος στα τέλη του 16ου αιώνα ήταν η χρυσή εποχή της ευρωπαϊκής αποικιοκρατίας, μετά την ανακάλυψη του νέου κόσμου. Τα καράβια των Ισπανών και των Πορτογάλων, έφτασαν μέχρι τις Φιλιππίνες, δημιουργώντας δυσφορία στην Ιαπωνική ηγεσία. Ταυτόχρονα με τους αποικιοκράτες, ταξίδευαν και κάθε λογής ιεραπόστολοι, με ιδιαίτερο ζήλο να διδάξουν τη χριστιανική πίστη στους βαρβάρους.

Τόσο οι ξένοι στρατοί όσο και η ξένη θρησκεία ενόχλησαν τους Τοκουγκάβα, που φοβήθηκαν την επιρροή που θα είχαν στο απόλυτο της εξουσίας τους. Η ανάγκη ελέγχου των διεθνών σχέσεων έγινε επιταγή, αλλά με πολλαπλά οφέλη, μιας και με ένα σμπάρο θα τακτοποιούσαν και τα εσωτερικά τους ζητήματα. Περιορίζοντας τις διεθνείς εμπορικές σχέσης των φεουδαρχών, θα εμπόδιζαν και τη ροή πλούτου τους, ώστε να μη γίνουν ποτέ αρκετά ισχυροί για να τους ανατρέψουν. Κάπως έτσι, το έτος 1603 σήμανε την αρχή της πολιτικής κλειστής χώρας, το λεγόμενο Σακόκου (鎖国). Ο όρος είναι μεταγενέστερος, μιας και η πολιτική αυτή εφαρμόστηκε διαδοχικά με διατάγματα και όχι στιγμιαία. Οι διεθνείς σχέσεις πρακτικά αποκόπηκαν και το εμπόριο συνεχίστηκε με συγκεκριμένες χώρες και σε συγκεκριμένα λιμάνια, κυρίως στο Ναγκασάκι. Οι προτεστάντες Ολλανδοί ήταν η μόνη ευρωπαϊκή δύναμη με δικαιώματα στην Ντετζίμα του Ναγκασάκι, μιας και οι Τοκουγκάβα δεν τους φοβούνταν, αφού δεν είχαν ιδιαίτερη ζέση για τη θρησκεία τους, τον προσηλυτισμό και τα λοιπά. Αυτό εξηγεί γιατί τα παλιά ιατρικά βιβλία περιέχουν ορολογίες από τα Ολλανδικά και όχι από τα λατινικά ή άλλες γλώσσες, μιας και η γνώση της δυτικής ιατρικής έφτασε μέσω των Ολλανδών. Οι σχέσεις με τα βασίλεια της Κορέας, της Κίνας, του Ριούκιου και τους Αϊνού συνεχίστηκαν πάλι σε συγκεκριμένα και περιορισμένα εδάφη. Στα δύο χρόνια που η Ιαπωνία παραμένει κλειστή σε ξένους επισκέπτες (ενίοτε και ξένους κατοίκους) ως μέτρο πρόληψης κατά του κορονοϊού, κάποιοι περιγράφουν την κατάσταση ως Σιν-σακόκου, κάτι σαν “νέα κλειστή χώρα”.

Η πολιτική της κλειστής χώρας ακολουθήθηκε για πάνω από αιώνα. Ξένα καράβια από διάφορες χώρες, Πορτογαλία, Αμερική, Ρωσία, κ.α. που προσπάθησαν να φτάσουν, εκδιώχτηκαν από τους Ιάπωνες. Κανείς δεν επιτρεπόταν να πατήσει το πόδι του, διαφορετικά τον περίμενε θάνατος. Η δωροδοκία, οι απειλές ή το έλεος απέναντι σε πεινασμένους ναύτες δεν είχαν αποτέλεσμα. Ο χριστιανισμός κυνηγήθηκε και ξεριζώθηκε με βάρβαρες ποινές. Οι λίγοι ξένοι απεσταλμένοι που είχαν δικαίωμα αποβίβασης, μπορούσαν να βρίσκονται σε συγκεκριμένο χώρο, όπως το νησάκι της Ντετζίμα. Πρακτικά δεν είχαν δικαιώματα και ήταν έρμαια της βίας των ιαπωνικών αρχών. Τώρα γιατί αυτό μου θύμισε την εμπειρία μου κάθε φορά που πάω στο γραφείο μετανάστευσης για να ανανεώσω την άδεια παραμονής μου, ιδέα δεν έχω. Λες να φταίει το ότι είναι κι αυτό απομονωμένο, επάνω σε ένα τεχνητό νησί στον κόλπο του Τόκιο, δίπλα σε κοντέινερ και γερανούς, χωρίς κατοικήσιμη γειτονιά για χιλιόμετρα;

Τέλος πάντων, το 1853 έγινε κάτι μαγικό. Ο αρχιπλοίαρχος Πέρρυ με τα μαύρα καράβια του κατέπλευσε στο λιμάνι του Έντο. Ο στόλος του με τα ιστιοφόρα Μισισίπι, Πλύμουθ, Σαρατόγκα και Σασκουεχάνα ήρθε και ξανάνοιξε τη χώρα, πρακτικά με το ζόρι. Γιατί να τον φοβηθούν αυτόν όταν τόσοι και τόσοι άλλοι απέτυχαν να σπάσουν το εμπάργκο; Μα φυσικά γιατί αυτός έφερε μαζί τους τα μεγάλα, γυαλιστερά του κανόνια paixhan, που όμοιά τους δεν είχαν ξαναδεί οι ντόπιοι. Τα καράβια με το μαύρο σκαρί τους έκαναν τόση εντύπωση που αναφέρονται ως Μαύρα Καράβια (黒船). Αφού εντυπωσίασε τα πλήθη, ο Πέρρυ αναχώρησε και επέστρεψε το 1854, αυτή τη φορά με 8 καράβια και μεγαλύτερη αποφασιστικότητα. Από το ακρωτήρι της Ουράγκα στην Καναγκάβα, ανάγκασε το σογκούν να υπογράψει την ομώνυμη συνθήκη ειρήνης και να συνάψει επίσημες διπλωματικές σχέσεις με την Αμερική. Τα επόμενα χρόνια, κι άλλες χώρες άρχισαν να υπογράφουν τις δικές τους διπλωματικές συνθήκες. Οι Ιάπωνες βρέθηκαν ριγμένοι σε αυτές τις συνθήκες, επειδή η πολεμική και τεχνολογική υπεροχή των ξένων εταίρων τους ήταν αυτή που υπαγόρευε τους όρους. Τελικά, κάπου στο 1867 εντοπίζεται επίσημα η λήξη της πολιτικής του Σακόκου.

Το λιμάνι της Ουράγκα είχε πάντα σημαντικό ρόλο λόγω της θέσης του, στην είσοδο του κόλπου του Τόκιο. Είχε εφοδιαστεί με αμυντικό οπλισμό και ήταν βασικό σημείο του ελέγχου των πλοίων που συνέχιζαν μέσα στον κόλπο. Τα καράβια του Πέρρυ πέρασαν πρώτα από εκεί για να συνεχίσουν προς το Έντο-Τόκιο. Ο ντόπιος διοικητής, ο Νακατζίμα Σαμπουρόσουκε επιβιβάστηκε στο καράβι Σασκουεχάνα στα πλαίσια των διαπραγματεύσεων. Στα αμερικανικά αρχεία καταγράφεται ως κατάσκοπος, επειδή παρατηρούσε με ενδιαφέρον την κατασκευή του πλοίου αλλά και τα κανόνια paixhan. Ανεξάρτητα από το αν ο στόχος του ήταν η κατασκοπεία ή όχι, έδειξε πραγματικό ενδιαφέρον για τα αμερικάνικα πλοία και πίεσε για την κατασκευή πολεμικών πλοίων στην Ιαπωνία. Η συμβολή του ήταν τεράστια στην κατασκευή του Φοίνικα-μάρου (鳳凰丸), του πρώτου ιαπωνικού πολεμικού πλοίου δυτικού τύπου. Πήγε στο Ναγκασάκι, όπου μελέτησε ναυπηγική και ναυσιπλοΐα, έφτιαξε την πρώτη ξηρή δεξαμενή για ναυπήγηση πλοίων και συνέχισε να αναλαμβάνει σημαντικές διοικητικές θέσεις. Τελικά, έγινε μάγιστρος του Χακοντάντε και πέθανε στον εμφύλιο πόλεμο Boshin αρνούμενος να παραδώσει τον πορθμό του Τσουγκάρου. Αφορμή του πολέμου ήταν ακριβώς το άνοιγμα της χώρας και είσοδος των ξένων δυνάμεων, την οποία βοήθησε ο Νακατζίμα και επέτρεψε το σογκουνάτο. Κάποιοι σαμουράι (Ōkubo Toshimichi, Saigō Takamori, Kido Takayoshi) και η αυτοκρατορική πλευρά επαναστάτησαν αντιδρώντας στην παρακμή που έφερνε η εκμετάλλευση της Ιαπωνίας από τη δύση, όπως έκανε και στις άλλες αποικίες της Ασίας. Η ήττα του σογκούν επέστρεψε στον αυτοκράτορα την πολιτική εξουσία και οδήγησε στον εκμοντερνισμό της Ιαπωνίας με τη μεταρρύθμιση Μέιτζι, υπό τους δικούς της όρους αυτή τη φορά.

Ας δούμε πώς είναι σήμερα η Ουράγκα. Στον σταθμό του τρένου σε υποδέχεται ένα πανό που γράφει “Καλωσορίσατε στην Ουράγκα, την πόλη όπου άνοιξε η χώρα”. Είναι πλέον ένα μικρό ψαροχώρι, που όμως διαθέτει ακόμα ναυπηγείο. Υπάρχουν διάφορες πέτρινες στήλες που δηλώνουν ιστορικά σημεία, όπως ένα αφιερωμένο στο Kanrin Maru, το πρώτο ιαπωνικό ατμόπλοιο που ταξίδεψε προς το Σαν Φρανσίσκο, ένα για την παλιά συνοικία με τα κόκκινα φανάρια, αλλά και τα ερείπια ενός παλιού κάστρου. Ο στενός κόλπος χωρίζει το χωριό στα δύο, σε ανατολική και δυτική πλευρά. Ένα καραβάκι σε έντονο κόκκινο χρώμα, το Atago Maru, εκτελεί χρέη δρόμου διέλευσης και αποτελεί σύμβολο της περιοχής. Παρόλο που το 1910 είχε μέχρι και 1000 πελάτες την ημέρα, σήμερα τα αυτοκίνητα έχουν υποβαθμίσει την αξία του.

Το τοπικό ιερό Κάνο Τζίντζα (叶神社) έχει επίσης δύο παραρτήματα, το ανατολικό και το δυτικό. Ήξερα ότι εκεί θα βρω ένα βιβλίο για goshuin στολισμένο με τα μαύρα καράβια. Προφανώς, δεν περίμενα να υπάρχουν δύο ιερά με ακριβώς το ίδιο όνομα στο ίδιο μέρος, οπότε την πάτησα σαν πρωτάρης και πήγα στο δυτικό, ενώ τα εν λόγω goshuin ήταν στο ανατολικό ιερό. Και τα δύο είναι σχετικά μεγάλα, αν και το ανατολικό είναι πιο όμορφο. Ο ναός στο δυτικό Κάνο Τζίντζα έχει εντυπωσιακό ξυλόγλυπτο διάκοσμο, με έναν μικρό ξύλινο σούμο να κρατά το δοκάρι της οροφής (δυστυχώς, κρύβεται από τη σκιά της οροφής στη φωτογραφία).

Το ανατολικό Κάνο Τζίντζα έχει ατέλειωτα σκαλιά και θέα προς τη θάλασσα. Ο βασικός θεός που λατρεύεται εκεί είναι ο Μυότζιν, ο θεός του λοφίσκου πίσω του που έχει καθαρή θέα στην είσοδο του κόλπου του Τόκιο. Στο πλάι βρίσκεται μια μικρή σπηλιά αφιερωμένη στη θεά Μπενζάιτεν (弁財天). Η θεά αυτή, βασισμένη στην ινδουιστική θεά Saraswati, είναι προστάτιδα της μουσικής και της σοφίας, η μόνη θηλυκότητα από τους 7 θεούς της τύχης Σιτσιφούκουτζιν (七福神) . Λόγω του συγκρητισμού του βουδισμού με το σιντοϊσμό, κάποιες φορές ταυτίζεται με το θεό Ούγκατζιν (宇賀神), το θεό της καλής σοδειάς. Ο Ούγκατζιν έχει κεφάλι ανθρώπου και σώμα φιδιού, οπότε το φιδίσιο άγαλμα στη σπηλιά είναι ένα Ούγκα-Μπεντέν. Η πόρτα είναι τοσοδούλα, αλλά αν κάνεις τον κόπο να σκύψεις και μπεις στη σπηλιά, η θεά θα χαρίσει τύχη.

Ανεβαίνοντας τις σκάλες, περνά κανείς το κυρίως ιερό, το βαθύ ιερό και κάποια ακόμα κτίρια. Στο τέλος, το μονοπάτι καταλήγει στα ερείπια του παλιού κάστρου, εκεί όπου λέγεται ότι ο Κάτσου Κάισου πέρασε χρόνο με διαλογισμό ζαζέν και νηστεία, ως προετοιμασία για το παρθενικό ταξίδι του Kanrin Maru στην Αμερική. Το ταξίδι αυτό, το μακρινό 1860, θεωρούνταν εξαιρετικά επικίνδυνο, γιατί θα ήταν το πρώτο ταξίδι πλοίου με ιαπωνικό πλήρωμα στην απέναντι άκρη του Ειρηνικού. Ο Κάισου ήταν σημαντικός πολιτικός και ναυπηγός και αυτός που διαπραγματεύτηκε την παράδοση του Έντο στις αυτοκρατορικές δυνάμεις στον εμφύλιο πόλεμο Μποσίν.

Πιστοί στη διεθνή ιστορία της περιοχής, στο πλάι από τα σκαλοπάτια βρίσκεται ένα αγγλικό καφέ, με μια μεγάλη Βρετανική σημαία στην είσοδο. Το σαλόνι τσαγιού Acanthus ανήκει σε μια πολύ συμπαθητική κυρία με άπειρη λατρεία για την αγγλική κουλτούρα. Σερβίρει τσάι, ιρλανδέζικο καφέ και scones. Έχει ένα πολύ όμορφο μπαλκόνι με θέα προς το λιμάνι και είναι εξαιρετικό για τις μέρες με καλό καιρό.

Αυτή ήταν η ιστορία της Ουράγκα και τα αξιοθέατά της στο σήμερα. Ελπίζω να σας άρεσε η βόλτα. Την επόμενη φορά θα σας πω για το πολύ παραδοσιακό χωριό Σαβάρα, που θυμίζει μικρογραφία του Κιότο. Μέχρι τότε, μπορείτε να διαβάσετε τα παρακάτω άρθρα.