Κάθε μέρος, όσο μικρό και αν είναι, έχει τα δικά του αερικά και δαιμόνια. Τα μικρά νησάκια στον Ειρηνικό Ωκεανό, έτσι μοναχικά και έρμαια του καιρού που είναι, παρέχουν πρόσφορο έδαφος στη φαντασία. Σήμερα λοιπόν θα μιλήσουμε για τα παραμύθια του παλιού βασιλείου των Ριούκιου, δηλαδή τα νησιά της Οκινάβα και του Αμάμι. Το βασίλειο ήταν αυτόνομο, με δική του γλώσσα και διαλέκτους, υποτελές στην Κίνα, αργότερα στο φεούδο της Σατσούμα (σημερινή Καγκοσίμα) και τελικά αποικία της Ιαπωνίας και των Αμερικανών.
Πώς όμως φτιάχτηκαν τα νησιά; Πιτσίλησε κάποιος με χώμα τη θάλασσα; Μάλιστα, αυτό ακριβώς έγινε, η θεά Amamikyu (ή Amamichyuu στα Οκιναβέζικα) διατάχτηκε από το βασιλιά του ουρανού να φτιάξει τα νησιά και αυτή πέταξε χορτάρια στα νερά και τα έφτιαξε. Μετά, πέρασε μια περιπέτεια άμωμου συλλήψεως και γέννησε 5 παιδιά, από τους οποίους προέκυψαν οι 5 τάξεις του βασιλείου του Ριούκιου. Ένας άλλος μύθος λέει ότι ο ουρανός τότε ήταν πολύ πιο κοντά στη γη, οπότε η Amamikyu τον έσπρωξε προς τα πάνω με δύναμη ώστε να μπορέσουν οι άνθρωποι να χωρέσουν. Τέτοια ήταν η προσπάθειά της, που τα βήματά της αποτυπώθηκαν στο βράχο που στεκόταν.
Ο τάφος της, στολισμένος με κοχύλια και εφοδιασμένος με sake, βρίσκεται πάνω σε έναν θαλασσινό βράχο στο μικρό νησάκι Hamahiga, το οποίο ενώνεται με γέφυρες με το μεγάλο νησί της Οκινάβα. Ο βράχος ονομάζεται Αμάντζι και είναι κενός στο εσωτερικό του, μια σπηλιά. Κάθε χρόνο την πρωτοχρονιά μαζεύεται κόσμος για να προσευχηθεί στη θεά για καλή σοδειά και υγεία, σύμφωνα με τα τελετουργικά των ιερειών του Νόρο, όπως λέγεται η θρησκευτική ηγεσία της Οκινάβα. Πολύ πολύ παλιά, οι ιέρειες του Νόρο ήταν τόσο θρησκευτικές όσο και πολιτικές ηγέτιδες, με τα νησιά να περιγράφονται στα ιστορικά αρχεία των Ιαπώνων ως “νησιά της βασίλισσας”.
Ο πιο γνωστός κατεργάρης των θρύλων είναι ένα ψιλόλιγνο αγοράκι, συχνά με κόκκινα μαλλιά, που τον λένε Kenmun στα Αμάμι και Kijimuna στην Οκινάβα. Σπίτι του είναι το δέντρο Banyan και στον ελεύθερο χρόνο του ασχολείται με την πάλη σούμο και το ψάρεμα. Τα πόδια του είναι τόσο μακριά που όταν κάθεται σε στυλ squating slav, τα γόνατα του ξεπερνούν σε ύψος το κεφάλι του. Kάποιοι λένε ότι ήταν αρχικά ένας δολοφονικός δαίμονας. Αντίθετα, άλλοι απλά πιστεύουν ότι είναι ένα παιδί-Ταρζάν που τριγυρνά στα πυκνά δάση, κάνοντας φάρσες και ταλαιπωρώντας τους περαστικούς με τον αδερφό του τον Ubatoui.
Η νύμφη Ηχώ της ελληνικής μυθολογίας βρίσκει το αντίστοιχό της σε ένα ακόμα παιδάκι που ζει στα βουνά, τον Yamambo. Παρόλο που σου κρύβεται και δε θα τον δεις ποτέ, αν φωνάξεις προς στο βουνό “Uoooyi”, τότε θα σου απαντήσει το ίδιο πράγμα. Όταν βγαίνει κανείς για μάζεμα καρπών στο δασός, καλό είναι να αφήνει λίγους αμάζευτους για να βρει φαΐ ο καημένος ο Yamambo.
Ένα άλλο πλάσμα, το Hizama, είναι ο λόγος που δεν υπήρχαν κοτόπουλα στην Οκινάβα. Θα μου πείτε σε τι έφταιξαν τα καημένα τα κοτοπουλίνια και θα σας πω ότι είναι πλάσματα του σατανά που βάζουν φωτιές στα σπίτια, ολόιδια με το Hizama. Το Hizama είναι λίγο σαν γάτα και βολεύεται μέσα σε δοχεία όπως κουβάδες και μπουκάλια (μολότωφ;), οπότε αρκεί να γεμίσεις το δοχείο με νερό για να το αποδυναμώσεις.
Υπάρχουν και άλλα περίεργα πλάσματα, όπως το Katakirauwa, ένα γουρούνι με ένα αυτί που αν περάσει ανάμεσα από τα πόδια σου, σου κλέβει την ψυχή (ή σου καταστρέφει τα γεννητικά όργανα), ο Issha, ένα αγόρι με ψάθινο ρούχο και ουρά που του αρέσει να τρώει μάτια ψαριών και το Zan, ένα ανθρωποπρόσωπο ψάρι που φέρνει φουρτούνες.
Οι μύθοι του αφέντη-θεού των τροπικών νησιών του νότου περιστρέφονται γύρω από ένα λουλούδι. Ένας θρύλος του νησιού Kikaijima λέει ότι οι θεοί του ήλιου και της σελήνης είχαν κάποτε αντίστροφους ρόλους και μιας και βαρεθήκαν, έκαναν διαγωνισμό να τους αλλάξουν. Όποιος φέρει το πρώτο νέο άνθος του Shiyakanaro (πιθανόν να είναι το sagaribana ή επισήμως Barringtonia, που ευδοκιμεί στα νησιά) θα νικήσει και θα μπορεί να λάμπει την ημέρα. Η θεότητα της σελήνης έκλεψε στον διαγωνισμό, κερδίζοντας το λουλούδι και το δικαίωμα στον ήλιο. Αυτό το δίπολο θεών με βραβείο ένα λουλούδι, υπάρχει και σε άλλες εκδοχές στα διάφορα νησιά του αρχιπελάγους, περνώντας μάλλον από την Κορέα και την Κίνα. Η εκδοχή του νησιού Miyakojima της Οκινάβα, λέει ότι ο προστάτης της, ο Miruku (ή Maitreya), αποδέχτηκε την πρόκληση του Saka (ή Sakyamuni) για το ποιός θα ελέγχει το νησί. Νικητής θα κρινόταν αυτός που θα έβλεπε πρώτος μια παιώνια να ανθίζει τα μεσάνυχτα, ο Miruku αποκοιμήθηκε, ο Saka νίκησε και ο Miruku έφυγε για την Κίνα αφήνοντας το νησί μες στη φτώχεια. Από την άλλη, στο μυθικό βασίλειο των γυναικών, το νησί Yonaguni, η Miruku είναι γυναίκα, την οποία ξεγελά ο Saka, κλέβοντας το λουλούδι της παιώνιας από δίπλα της ενώ αυτή κοιμάται. Φεύγοντας η Miruku, πήρε μαζί της και την ευφορία του νησιού, κάτι που ανάγκασε τους κατοίκους να την αποζητούν και να προσεύχονται σε αυτήν. Αυτή είναι μια εκδοχή αιτιολόγησης της αδυναμίας του εδάφους των νησιών να χρησιμοποιηθεί για καλλιέργειες και της διαχρονικής φτώχειας που τα πλήττει. Ακόμα και σήμερα, ο νομός της Οκινάβα, παρά τον τουρισμό, είναι ο φτωχότερος νομός της Ιαπωνίας.
Από τους υπόλοιπους θεούς, ο πιο σημαντικός είναι προφανώς αυτός της θάλασσας. Στα νησιά Κεράμα, το ναό του τον λένε Ibimiya ή Ibinume. Με την τελετή Nagaribuni την άνοιξη του ζητούν ασφαλή ταξίδια και καλή ψαριά. Με τη γιορτή Umiugan το καλοκαίρι προσεύχονται για καλή σοδιά, είτε αγροτική είτε θαλασσινή. Ως αντάλλαγμα, οι σαμάνοι των χωριών, οι kaminchu, προσφέρουν ευλογημένο σάκε, ολόκληρα ψάρια και ένα ιερό αντικείμενο, το binshi.
Για το τέλος, άφησα τους μαγικούς φύλακες του σπιτιού, το ζευγάρι λιονταριών Shisa, κάτι παρόμοιο με τα Komainu της Ιαπωνίας. Ένα αρσενικό και ένα θηλυκό, το ένα δεξιά και το άλλο αριστερά της πόρτας, ένα με ανοιχτό το στόμα και ένα με κλειστό, προστατεύουν το σπιτικό. Πώς γίνεται αυτό; Το ένα έχει ανοιχτό στόμα για να αφήσει τα καλά πνεύματα να μπουν στο σπίτι, ενώ το άλλο κλειστό στόμα για να μην μπουν τα κακά πνεύματα. Ή το ένα έχει κλειστό στόμα για να κρατά ομήρους μέσα στο σπίτι τα καλά πνεύματα και το άλλο ανοιχτό στόμα για να βγουν έξω τα κακά πνεύματα. Οι απόψεις διίστανται. Κάποιες φορές, έχουν και τα δύο ανοιχτό στόμα, γιατί έτσι. Η ιστορία τους ξεκίνησε με τον βασιλιά της Οκινάβα να δείχνει ένα φυλαχτό-λιονταράκι σε ένα θαλάσσιο κήτος που ταλαιπωρούσε το νησί, και το κήτος νικήθηκε. Σε τυχαία σημεία των νησιών, σε γωνίες και παράθυρα, μπορεί να βρει κανείς όμορφα ή τρομακτικά λιοντάρια Shisa.
Αυτό ήταν μόνο μια εισαγωγή στους μύθους της Οκινάβα. Αν ψάξει κανείς θα βρει πολλά περισσότερα αξιοπερίεργα παραμύθια. Σε επόμενο άρθρο, θα σας μιλήσω για τα ίδια τα νησιά, τις παραλίες και τα τροπικά τους ψάρια!
Πηγές:
- Περιοδικό πτήσης της εταιρίας Peach, https://peachlive.flypeach.com/en/area/amami/PL25_culture_en
- Manabu Waida, “The Flower Contest between Two Divine Rivals. A Study in Central and East Asian Mythology”, https://www.jstor.org/stable/40462392
belleelene 